Sosyal Kişilerarası Zekâ

Sosyal-Kişilerarası Zekâ

Bir öğretmen veya bir psikoterapist gibi insanların duygularını anlama, istek ve ihtiyaçlarının farkına varıp bunları karşılama becerisine sosyal zekâ denir (Armstrong, 2000).

İnsanların ne hissettiğini, nasıl motive olduklarını niyetlerinin ne olduğunu fark edip ayrım yapabilme kapasitesine kişilerarası zekâ denir. Bu zekâ diğer insanlara yöneliktir (Gardner, 2012). Küçük bir çocuğun insanların kızgın ya da mutlu olduğunu anlaması bu zekânın en basit halidir denebilir. Çevresindeki insanların niyetini okuma, onları etkileyerek istediği gibi davranmalarını sağlama ise sosyal zekânın gelişmiş boyutuna örnektir. Bu noktada dini ve sivil liderler, terapistler, danışmanlar örnek olarak verilebilirler.

Sosyal zekâ kişilerle iletişim kurma ve karşımızdaki kişiyi anlayabilme kapasitemizdir. Bu beceriyi kazanan insanlar ait oldukları gruptaki rolleri paylaşabilir, yeni ilişkiler geliştirebilirler. Böylece sosyal beceriler de kazanılmış olur. Bireyler grup projeleri ve takım oyunları yaparak birbirleriyle olan iletişimi güçlendirir, iş birliği içinde çalışmalarını bitirirler (Demirel vd., 2006).

Bireydeki sosyal zekâ bir dizi aşamalardan geçerek gelişir. Anne ve çocuk arasındaki güçlü çekim kuvvetinin etkisiyle insan hayatındaki ilk bağ anne ile kurulur. Bebek annenin duygularını anlamlandırmaya başlar. Kısa bir süre sonra yabancıları ayırt eder, mutluluk, kızgınlık, üzüntü, öfke ifadelerinin ayırımını yapabilir. İki yaşı ve beş yaşı arasında çevresindekilerin ruh hallerini algılamaya başlar. Üzgünsün, korkuyorsun, mutlusun, kızgınsın vb. Toplum içinde gördüğü farklı rolleri araştırır, onların özelliklerini taklit edip nasıl hissettiklerini anlamaya başlar. Doktor-hasta, öğretmen-öğrenci, anne-çocuk gibi ilişkileri oyunlarında kullanır. Çocuk okul çağına geldiğinde artık çevresiyle sosyalleşme imkânı oluşur. Çocukluk çağının biraz daha ilerleyen dönemlerinde arkadaşlık kurma daha önemli hale gelir. Ergenliğe girişle birlikte başkalarının duygu ve düşünceleri daha da önemli bir hale gelir. Saklı duygular, gizli arzular, korkular, derindeki duygular ve bu duyguların hissettirdikleri ön plandadır. Arkadaşlarının duygularını anlamaya ve onları desteklemeye başlar.

Sosyal zekâsı yüksek olan bireylerin başkalarını anlama, idare etme, düzenleme, motive etme gibi becerileri gelişmiştir. Takım çalışmalarında ortak çaba gösterme, aldığı rolü uyum içinde gerçekleştirme becerileri gelişmiştir. İnsanları ilgili bir şekilde dinleme, gizli duygu ve düşünceleri jest ve mimiklerden çıkarma düşünceleri gelişmiştir. Çevreleri ile sağlıklı sosyal ilişkiler kurup, bu ilişkileri devam ettirme yeteneğine sahiptirler. Paylaşmayı, karşılaştırma yapmayı, organizasyon yapmayı severler.

Sosyal zekânın temelindeki kapasiteler şunlardır (Bümen, 2004):

Etkili iletişim kurma yeteneği: Sadece sözlü iletişim kurma değil, bazen sözler olmasa da söylenmek istenileni anlamaktır. Jest, mimik, ses tonu gibi özelliklerden anlam çıkarabilmektir.

Bireylerin duygularını okuyabilme: Çevremizdeki insanların duygu durumlarını fark etmedir. Kızgın, üzgün, mutlu, vb.

İşbirliği yapabilme: Grup çalışmalarında dayanışma içinde yeni ürünler ortaya çıkarmadır.

Bakış açısını ayarlayabilme: İnsanları dinlerken olaylara onların penceresinden bakabilmeyi ifade eder. Dinlemeye başlamadan önce kafamızdaki baskın düşüncelerden soyutlanmayı ifade eder. Dinlediğimiz kişinin ne anlatmak istediğine yoğunlaşmayı ifade eder.

Empati kurma: Başka insanların duygu, düşünce, bakış açısı, yaşama koşullarının farklı olabileceğini kabul etmeyi ifade eder. Burada karşıdaki kişi ile aynı düşüncede olma zorunluluğu yoktur, başkasının bakış açısını önemseme ve kabul etme vardır.

Sinerjiyi yönetebilme: Takım çalışmalarında ortaya çıkan ürünün bireylere değil gruba ait olduğuna inanmadır. Eğer böyle bir inanç olursa ortaya çıkan enerji motivasyonu artırarak olumlu duyguların yayılmasına vesile olur.

Bu alandaki zekâya örnek gösterilebilecek meslek grupları;

Öğretmenler, liderler, sosyologlar, pazarlamacılar, rehber uzmanları, sosyal hizmet görevlileridir.